ابعاد لغو احتمالی المپیک 2020 توکیو / معمای کرونا

به قلم جاسم منوچهری پژوهشگر رفتار مصرف‌کننده و روابط بین‌الملل در ورزش؛ عضو هیأت علمی دانشکده تربیت‌بدنی و علوم ورزشی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

هفتم تا دهم سپتامبر سال 2013 بود که عالی‌ترین رکن تصمیم‌گیر کمیته بین‌المللی المپیک (آی. او. سی.)، یکصد و بیست و پنجمین نشست خود (اجلاس آی. او. سی.) را در بویناسایرس آرژانتین برگزار نمود. این نشست که به جرأت می‌توان اذعان نمود مهم‌ترین جلسه ورزشی جهان می‌باشد، با دستور کار مشخص برگزار گردید که اهم موارد آن سه موضوع الف) انتخاب رئیس آی. او. سی.؛ ب) بررسی حذف رشته کشتی از بازی‌های المپیک؛ و ج) انتخاب شهر میزبان بازی‌های المپیک 2020 بوده است. اجلاس صد و بیست و پنجم در حالی به کار خود ادامه داد که توماس باخ آلمانی توانست با اخذ 49 رأی در مرحله دوم به عنوان نهمین رئیس آی. او. سی. برای یک دوره هشت ساله انتخاب گردد. حذف کشتی نیز موضوع داغ آن محفل بود که از مدتی پیش، المپیک 2016 را خط پایان حضور این رشته در بازی‌ها قلمداد نموده بودند که با ارائه شانس مجدد به فیلای وقت و اتحادیه جهانی امروزی، کشتی جهت حضور در المپیک 2020 و 2024 چراغ سبز گرفت که تحلیل این مسئله در این بحث نمی‌گنجد.

سامورائی‌های چشم بادامی که پیش از این در 1964 در توکیو میزبان المپیک تابستانی و 1972 در ساپورو و 1998 در ناگانو میزبان المپیک زمستانی بوده‌اند، هفتم سپتامبر 2013 دومین بخت خود برای میزبانی بازی‌های تابستانی در توکیو را به آزمون گذاشتند و پس از سه مرحله رأی‌گیری در هتل هیلتون شهر بویناسایرس محل برگزاری یکصد و بیست و پنجمین اجلاس آی. او. سی.، توانستند با اخذ 60 رأی از دو رقیب جدی خود یعنی استانبول و مادرید گذر نموده و میزبان المپیاد بیست و نهم گردند.

کمیته سازماندهی بازی‌های المپیک (او. سی. او. جی.) توکیو 2020 که تا مراسم افتتاحیه تنها 163 روز فرصت دارد، با معضلی تقریباً خارج از کنترل تحت عنوان شیوع کوئید 19 مواجه گردیده که گمانه‌زنی‌ها حاکی از لغو یا تعویق بازی‌ها دارد. میزبان پیش‌بینی نموده که سازماندهی بازی‌ها 5/6 میلیارد دلار هزینه خواهد داشت و به همین منظور 5/9 میلیارد دلار (300 میلیون دلار بیشتر، جهت مخارج غیرمترقبه) بودجه از محل اعتبارات آی. او. سی.، فروش بلیط، صدور مجوزها و حامیان مالی در نظر گرفته شده که در این بین سهم فروش بلیط جهت تأمین مخارج بازی‌ها به تنهایی 840 میلیون دلار می‌باشد که این مهم با "حضور فیزیکی تماشاگران" در ورزشگاه‌ها میسر خواهد شد!! چنانچه پیش‌بینی‌ها درست اتفاق نیافتند و سالن‌ها خالی بمانند، همانند آنچه در تورنمنت جایزه بزرگ سالانه سومو در ورزشگاه ادیون شهر اوزاکا که پربیننده‌ترین رویداد سومو حرفه‌ای جهان بوده و امروز شاهد برگزاری آن در حالت قرنطینه هستیم، قراردادهای منعقد شده با حامیان مالی نیز دستخوش مفاد حقوقی مرتبط خواهند شد! اگر تماشاچی هم به دلیل خطر اجتماعات انسانی حذف شود، با حدود 11000 هزار ورزشکار شرکت‌کننده، 5000 هزار مقام رسمی، 25000 هزار نفر خبرنگار و 85000 نفر نیروی داوطلب که در دهکده حضور دارند، چه خواهند کرد؟؟!! از طرفی، این موضوع آی. او. سی. را نیز دچار بحران اقتصادی جدی خواهد نمود چراکه برنامه تاپ (شرکای تجاری المپیک) و همچنین حق پخش بازی‌ها برای بازه زمانی 20 ساله تنظیم گردیده و نزول کیفیت سازماندهی بازی‌ها نیز بلاشک سکوت 13 برند حامی المپیک و رسانه مالک حق پخش را به دنبال نخواهد داشت!! لذا هردوی او. سی. او. جی. و آی. او. سی. و نیز سازمان‌های همکارشان، امروز در تکاپوی طراحی مسیری برای برون‌رفت از زلزله 10 ریشتری کوئید_19 و آرامش حاکم بر مراسم افتتاح عصر جمعه 24 جولای می‌باشند!

آیا تئوری تعویق بازی‌ها شدنیست؟

در پاسخ به این سوال، دو تحلیل ارائه می‌گردد. اول، بحران‌های موجود در 2021، 2022، 2023 و 2024 به عنوان زمان جایگزین. دوم، تجربه ادوار گذشته.

هریک از سال‌های یادشده، زمان مشخص برگزاری رویدادهای مهمی است که هم فدراسیون‌های بین‌المللی و هم کشورها برای برگزاری و حضور موفق در آن‌ها از قبل برنامه‌ریزی و سرمایه‌گذاری کرده‌اند. به عنوان نمونه، در سال 2021 بازی‌های جهانی (ورلد گیمز) در بیرمینگهام ایالات متحده آمریکا برگزار خواهد شد. هرچند یک رویداد چند ورزشی بزرگ مختص رشته‌های ورزشی خارج از برنامه المپیک است، اما تداخل زمانی و یا نزدیکی زمانی آن با هر رویدادی مشکلات خاص خود را ایجاد خواهد کرد. در همان سال بازی‌های جهانی کامبت (ویژه ورزش‌های مبارزه‌ای) نیز در نورسلطان قزاقستان برگزار خواهد شد. در این رویداد چند ورزشی بسیار مهم نیز 15 رشته ورزشی حضور دارند که شش مورد از این بین، شامل تکواندو، کشتی، کاراته، جودو، بوکس و شمشیربازی ورزش‌های المپیکی هستند و موفقیت در این برنامه نیز برای ذینفعان حائز اهمیت است. بازی‌های تابستانی دانشجویان جهان در چنگدو چین، بازی‌های زمستانی دانشجویان جهان در لوسرن سوئیس، بازی‌های زمستانی نظامیان جهان در برچسگادن و روفولدینگ آلمان، بازی‌های همبستگی کشورهای اسلامی در کونیا ترکیه، بازی‌های حوزه دریای مدیترانه در اوران الجزایر، بازی‌های کارگران جهان در زاگرب کرواسی، بازی‌های جنوب شرق آسیا در ویتنام، بازی‌های ساحلی جهان و میزبانی احتمالی هنگ‌کنگ و بازی‌های آسیایی داخل سالن و هنرهای رزمی در پاتایا تایلند همگی نمونه‌هایی از رویدادهای چندورزشی سال 2021 است که اشاره به رویدادهای تک رشته‌ای در این مجال نمی‌گنجد.

آیا در سال 2022 وضع بهتر است؟ به هیچ عنوان. 2022، سال برگزاری بازی‌های المپیک زمستانی در پکن چین است. تا سال 1992 بازی‌های المپیک تابستانی و زمستانی در یک سال برگزار می‌گردید اما از آن سال، تصمیم آی. او. سی. براین شد که بازی‌‌های زمستانی و تابستانی در جهت تسهیل برنامه‌ریزی و ارتقای کیفیت اجرای آن، با اختلاف زمانی دو ساله برگزار گردند. همین منطق منجر به ادامه بازی‌های زمستانی در سال 1994 و 1998 و ... تا به امروز گردید و بازی‌های تابستانی نیز به روند چهار ساله خود ادامه داد. همچنین در سال 2022، بازی‌های آسیایی در پیش است. علاوه بر این، بازی‌های المپیک جوانان در داکار سنگال (این اولین بار است که المپیک به قاره آفریقا می‌رود)، بازی‌های آمریکای جنوبی در آسونسیون پاراگوئه، بازی‌های آمریکای مرکزی و حوزه دریای کارائیب در پاناما سیتی پاناما، بازی‌های کشورهای مشترک‌المنافع در بیرمینگهام انگلستان و جام جهانی فوتبال در قطر، برخی از رویدادهای مهم 2022 محسوب می‌شوند.

ترافیک سال 2023 نیز شکل متفاوتی خواهد داشت. بازی‌های تابستانی دانشجویان جهان در یکاترینبورگ روسیه، بازی‌های زمستانی دانشجویان جهان در لیک‌پلاسید ایالات متحده آمریکا، جام ملت‌های کنفدراسیون فوتبال آسیا در چین، بازی‌های قاره آفریقا در آکرا غنا، بازی‌های جهانی پلیس و آتش‌نشانان در وینیپگ کانادا، بازی‌های نظامیان جهان در بوگوتا کلمبیا، بازی‌های قاره اروپا در کراکو لهستان، بازی‌های قاره اقیانوسیه در جزایر سالومون، بازی‌های المپیک ویژه در برلین آلمان، بازی‌های قاره آمریکا در سانتیاگو شیلی و بازی‌های جنوب شرق آسیا در پنوم پن کامبوج، برخی از رویدادهای مهم 2023 محسوب می‌شوند.

سال 2024 نیز زمان برگزاری بازی‌های المپیک تابستانی پاریس خواهد بود!! ذکر این نکته نیز خالی از ارزش نیست که تنها نهاد دارای اختیار تغییر در زمان و مکان برگزاری بازی‌های المپیک وفق مفاد مندرج در منشور المپیک، اجلاس آی. او. سی. می‌باشد و این تصمیم مهم خارج از اختیارات او. سی. او. جی. توکیو، کمیته المپیک و دولت ژاپن و نیز شخص رئیس آی. او. سی. می‌باشد. علاوه بر این، تمامی رویدادهای مذکور در سال‌های یادشده که تحت تملک آی. او. سی. نیستند نیز هرگونه تصمیم‌گیری در خصوص آن‌ها، تنها در اختیار مدیران سازمان‌های مالک آن‌هاست.

منظر دوم در تحلیل تعویق بازی‌ها نیز مربوط به تجربه ادوار پیشین است.

بازی‌های المپیک در دوران مدرن از سال 1896 در آتن تا 2016 در ریو به طور مرتب هر چهار سال یکبار برگزار شده است. البته در این مورد، سه استثناء هم وجود دارد. بازی‌های المپیک 1916 برلین که به دلیل جنگ جهانی اول برگزار نشد و نازی‌ها این شانس را مجدداً در سال 1936 یافته و بازی‌های المپیک را برگزار کردند. در سال 1940 بازی‌های المپیک هلسینکی و سال 1944 بازی‌های المپیک لندن نیز به دلیل جنگ جهانی دوم برگزار نگردید و برگزاری بازی‌ها مجدداً از سال 1948 از سرگرفته شد. هرچند المپیک 1948 را لندن و 1952 را هلسینکی میزبان بودند.

پس با نگاهی به تجربه جنبش المپیک از ادوار پیشین رویدادهای خود، می‌توان اذعان نمود که این بازی‌ها همواره در سال مشخص المپیکی خود برگزار شده‌اند؛ به بیانی دیگر یا در موعد مقرر سازماندهی شده‌اند و یا لغو! به هر روی تعویق یک، دو یا سه ساله بازی‌های المپیک هم از منظر موارد فوق، تداخل زمانی و هم رویدادهای توزیع سهمیه وابسته به توکیو 2020، پیچیدگی‌های منحصر به خود را دارد که جهان ورزش در ماه‌های آتی تصمیمی وابسته به "معمای کرونا" را تجربه خواهد نمود.